ترس از مدرسه در کودکان| بررسی دلایل و راهکار

ترس از مدرسه یکی از مسائل روان‌شناختی مهم در کودکان و نوجوانان است که تاثیرات منفی گسترده‌ای بر تحصیلات و رشد شخصیتی آنان می‌گذارد. این ترس به صورت‌های مختلفی از جمله اضطراب، استرس و حتی اجتناب کامل از رفتن به مدرسه نمود پیدا می‌کند. آگاهی از دلایل و ریشه‌های ترس از مدرسه در کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا تنها با شناسایی علل آن است که می‌توان به ارائه راه‌حل‌های موثر و مناسب پرداخت.

دلایل ترس از مدرسه در کودکان

دلایل ترس از مدرسه در دانش‌آموزان چندبعدی است و متغیرهای مختلفی بر آن تاثیرگذار هستند. هیچ‌چیز به‌اندازه افزایش آگاهی پیرامون مسائل مربوط به ترس کودکان نوآموز، به ساخت مسیری امن برای آن‌ها کمک نمی‌کند. به همین منظور، در ادامه برخی از رایج‌ترین دلایل این ترس را با شما به اشتراک می‌گذاریم:

اضطراب اجتماعی

بسیاری از کودکان از تعامل با همسالان و معلمان خود دچار اضطراب می‌شوند. ترس از مورد تمسخر قرار گرفتن، نپذیرفته شدن توسط دیگران یا عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر می‌تواند به ترس از مدرسه منجر شود. اضطراب اجتماعی ریشه‌های عمیق‌تر و متغیرتری دارد و برای شناسایی آن بهتر است به یک روانشناس کودک مراجعه کنید.

قلدری و تجربه‌های منفی

ترس از مواجهه با قلدری و آزار و اذیت توسط هم‌کلاسی‌ها یکی از دلایل عمده‌ای است که کودکان را از مدرسه رفتن منصرف می‌کند. تجربه‌های منفی مانند تنبیه‌های سخت، شکست در امتحانات یا درگیری با هم‌کلاسی‌ها از علل احتمالی ترس از بازگشت به مدرسه در دانش‌آموزان است.

اختلالات روان‌شناختی

برخی دانش‌آموزان دچار اختلالات اضطرابی، افسردگی یا اختلالات دیگر روانی هستند که ترس از مدرسه در کودکان را تشدید می‌کند. برای مثال، مشکلات در خانواده مانند طلاق، درگیری‌های مداوم یا بیماری یکی از اعضای خانواده بر روان کودک تاثیر می‌گذارد و او را نسبت به رفتن به مدرسه نگران می‌کند.

فشار در محیط مدرسه

تغییر معلم، انتقال به مدرسه جدید یا ورود به مقاطع تحصیلی بالاتر باعث ایجاد احساس ناامنی و ترس در کودکان می‌شود. همچنین انتظارات بالای والدین یا معلمان، حجم زیاد تکالیف و ترس از نمرات پایین استرس و اضطراب را در کودک تشدید می‌کند.

نشانه‌های ترس از مدرسه در کودکان

اقدام به‌موقع برای درمان ترس از مدرسه در کودکان در گرو این است که نشانه‌های آن توسط والدین و مشاوران تشخیص داده شود. برخی از نشانه‌های معمول ترس از مدرسه عبارت‌اند از:

کناره‌گیری اجتماعی

برخی کودکان به‌شدت به والدین یا مراقبان خود وابسته هستند و هنگام جدا شدن از آن‌ها دچار اضطراب می‌شوند. کودکانی که از مدرسه می‌ترسند ممکن است از تعاملات اجتماعی با دوستان و هم‌کلاسی‌ها کناره‌گیری کنند و زمان بیشتری را در تنهایی سپری کنند.

مشکلات جسمی

کودکان ممکن است از مشکلات جسمی مانند سردرد، دل‌درد، تهوع یا سرگیجه به‌عنوان بهانه برای اجتناب از رفتن به مدرسه استفاده کنند. این علائم معمولا صبح‌ها و قبل از رفتن به مدرسه تشدید می‌شوند و در روزهای تعطیل کاهش می‌یابند.

اضطراب و نگرانی

ترس از مدرسه در کودکان با نشانه‌های اضطراب و نگرانی پیوند خورده است. این اضطراب به‌صورت بی‌قراری، تحریک‌پذیری یا ناتوانی در تمرکز نمود پیدا می‌کند. برای مثال، کودکانی که از مدرسه می‌ترسند دچار بی‌خوابی، کابوس‌های شبانه یا دشواری در بیدار شدن در صبح می‌شوند.

افت تحصیلی

کاهش علاقه به درس و تکالیف، افت نمرات و عدم مشارکت در فعالیت‌های کلاسی نیز نشانه‌‌های ترس از مدرسه در دانش‌آموزان هستند. در این وضعیت، کودکان از صحبت درباره مدرسه، فعالیت‌های روزانه یا هم‌کلاسی‌های خود اجتناب می‌کنند.

شناخت این نشانه‌ها و توجه به آن‌ها به والدین و معلمان کمک می‌کند تا به‌موقع وارد عمل شوند و با ارائه حمایت‌های لازم، به کودک این فرصت را دهند تا بر ترس خود غلبه کند و به تحصیل خود ادامه دهد. در بهترین دبستان پسرانه منطقه ۳ همواره تلاش بر این است تا با حضور مستمر و فعال یک مشاور یا روان‌شناس تحصیلی، ترس‌های کودکان شناسایی و درمان شوند.

راهکارهای حل مشکل ترس از مدرسه در کودکان

برای درمان ترس از مدرسه در کودکان، والدین، معلمان و مشاوران می‌توانند از راهکارهای مختلفی استفاده کنند. این راهکارها در کاهش اضطراب و افزایش احساس امنیت و اعتمادبه‌نفس در کودکان موثر هستند. از جمله این راهکارها:

ایجاد فرصت گفت‌وگو و شنیده شدن

محیط خانه باید مکانی آرام و حامی باشد که در آن کودک احساس امنیت و آرامش کند. والدین باید به کودک نشان دهند که همیشه در کنار او هستند و از او پشتیبانی عاطفی می‌کنند. با کودک خود صحبت کنید و او را تشویق کنید تا احساسات و نگرانی‌های خود را بیان کند. شنیدن بدون قضاوت و نشان دادن همدلی به کودک نشان می‌دهد که توسط اطرافیان خود درک می‌شود.

آموزش مهارت‌های مقابله با اضطراب

به کودک کمک کنید تا مهارت‌های مقابله با اضطراب مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا تصویرسازی ذهنی مثبت را بیاموزد. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و بازی با همسالان در کاهش ترس از مدرسه در کودکان نقش مهمی ایفا می‌کنند. بدین ترتیب، کودک مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت می‌کند و از ترس‌های اجتماعی او کاسته می‌شود.

تدریج در جدایی

برای کودکانی که به‌شدت به والدین خود وابسته‌اند، می‌توان جدایی را به‌تدریج و به‌صورت مرحله‌ای انجام داد. این روش مقابله با ترس از مدرسه در دانش‌آموزان شامل گذراندن زمان‌های کوتاه در مدرسه و سپس افزایش تدریجی زمان حضور در مدرسه می‌شود. با معلمان کودک در ارتباط باشید و از آن‌ها بخواهید تا به کودک توجه ویژه‌ای داشته باشند و از او در محیط مدرسه حمایت کنند.

تمرکز بر نقاط قوت کودک

به‌جای تمرکز بر نقاط ضعف و مشکلات، بر نقاط قوت و استعدادهای کودک تاکید کنید و او را تشویق کنید تا به این نقاط قوت تکیه کند. تحسین و تشویق کودک برای هر تلاش کوچکی که در جهت غلبه بر ترس‌های خود انجام می‌دهد، به افزایش اعتمادبه‌نفس و انگیزه او می‌انجامد.

شبیه‌سازی مدرسه در خانه

برای کاهش ترس از مدرسه، می‌توان فعالیت‌های مشابه مدرسه را در خانه شبیه‌سازی کرد. این کار به کودک اجازه می‌دهد تا با محیط مدرسه و فعالیت‌های آن آشنا شود. به کودک کمک کنید تا مهارت‌های حل مسئله را بیاموزد و بتواند با مشکلات و چالش‌های مدرسه به شکل موثری برخورد کند.

جمع‌بندی

ترس از مدرسه در کودکان ناشی از عوامل مختلفی مانند اضطراب اجتماعی، تجربه‌های منفی قبلی، فشار تحصیلی و مشکلات خانوادگی است. این ترس‌ها با نشانه‌هایی چون مشکلات جسمی، مشکلات خواب، افت تحصیلی و کناره‌گیری اجتماعی بروز پیدا می‌کنند. ایجاد یک محیط حمایتی و همدلانه در خانه و مدرسه در درمان ترس از مدرسه در کودکان تاثیر به‌سزایی دارد. توجه و همکاری همه‌جانبه به کودک کمک می‌کند تا با اعتمادبه‌نفس و آرامش به تحصیل و رشد شخصیتی خود ادامه دهد.

سوالات متداول

1. چه نقش‌هایی می‌توان برای معلمان در کاهش ترس از مدرسه تعریف کرد؟

ایجاد یک محیط کلاسی دوستانه و حمایتی، ارائه فرصت‌های اجتماعی مثبت و همکاری نزدیک با والدین و مشاوران مدرسه به ایجاد احساس امنیت یاری می‌رساند.

2. آیا استفاده از داستان‌ها و کتاب‌های کودک در کاهش ترس از مدرسه موثر هستند؟

بله، خواندن داستان‌ها و کتاب‌هایی که به موضوع ترس از مدرسه پرداخته‌اند باعث آشنا شدن با موقعیت مشابه و یادگیری راهکارهای مقابله با ترس از مدرسه در کودکان می‌شود.

3. چگونه می‌توان با کودکی که از قلدری در مدرسه می‌ترسد، برخورد کرد؟

صحبت کردن با کودک و شنیدن تجربه‌های او بدون قضاوت و اطلاع‌رسانی به معلمان و مسئولان مدرسه برای اتخاذ تدابیر مناسب به کاهش ترس کودک از قلدری کمک می‌کند.

4. آیا فعالیت‌های فوق‌برنامه در کاهش ترس از مدرسه تاثیرگذار هستند؟

بله، فعالیت‌های فوق‌برنامه باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی و احساس تعلق به مدرسه می‌شود. اجرای برنامه‌های فوق‌برنامه برای کودکان دبستان جهت کاهش ترس از مدرسه ضروری است.